Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος.
Ένας υποδειγματικός λόγιος
Υπάρχουν κάποιοι σπουδαίοι πνευματικοί άνθρωποι, που προσέφεραν σε πολλούς τομείς, χωρίς να αφοσιωθούν απόλυτα σε κανέναν. Για τον λόγο αυτό είναι μάλλον άγνωστοι στο ευρύ κοινό, αν και το συνολικό έργο τους είναι αξιομνημόνευτο. Ένας από αυτούς είναι ο Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος.
Ο Κτιστόπουλος γεννήθηκε στο Αιτωλικό το 1891. Υπηρέτησε ως οικονομικός αξιωματικός στο Πολεμικό Ναυτικό και το Λιμενικό Σώμα από το 1910 ως το 1926. Μάλιστα το 1916 συμμετείχε στο Κίνημα της Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη. Παράλληλα φοίτησε στη Νομική Σχολή Αθηνών, από όπου πήρε πτυχίο το 1923. Από το 1926 ως το 1928 ήταν γραμματέας του Προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη. Από το 1928 ως το 1953 εργάσθηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος. Μνημονεύεται μάλιστα μέχρι σήμερα ως ο οργανωτής του ταμείου συντάξεως και υγείας των υπαλλήλων της Τράπεζας, του υγιέστερου συνταξιοδοτικού ταμείου της χώρας. Είναι ακόμη αξιοσημείωτο ότι κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής δεν αποδέχθηκε προαγωγή, επειδή η χώρα ήταν υπόδουλη. Παράλληλα ήταν για πολλά χρόνια μόνιμος συνεργάτης του «Οικονομικού Ταχυδρόμου». Πέθανε στην Αθήνα, στις 7 Οκτωβρίου του 1977 [1].
Ως άνθρωπος των γραμμάτων, ο Κτιστόπουλος είναι γνωστός κυρίως για τη συνεισφορά του στην αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β, με την οποία αποδείχθηκε ότι η γλώσσα που αποτυπωνόταν ήταν μια πρώιμη ελληνική διάλεκτος. Είναι μάλιστα ενδιαφέρον το ότι ο Έβανς, που έκανε τις ανασκαφές στην Κνωσσό και ταξινόμησε τις γραφές στις πινακίδες που βρήκε σε Γραμμική Α και Β, ήταν κατηγορηματικά αντίθετος με την άποψη αυτή. Αλλά και ο Βέντρις, που πέτυχε τελικά την αποκρυπτογράφηση, είχε αρχικά την εντύπωση ότι η γλώσσα ήταν συγγενής με την ετρουσκική. Παρεμπιπτόντως, και μόνο με το ότι μπόρεσε να ξεπεράσει τις προκαταλήψεις του, ο Βέντρις αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα για κάθε ερευνητή.
Πολύ ενδιαφέρουσα και ευπρόσιτη πηγή για το πώς επιτεύχθηκε η αποκρυπτογράφηση, είναι το βιβλίο του Ρόμπινσον «Ο άνθρωπος που αποκρυπτογράφησε τη γραμμική Β» [2]. Ο Κτιστόπουλος είναι ο μόνος Έλληνας ερευνητής που κατονομάζεται σε αυτό. Επιπλέον, η ελληνική έκδοση του βιβλίου περιλαμβάνει εκτεταμένο παράρτημα για τον Κτιστόπουλο [3], γραμμένο από τον Δρα νομικό Χ. Μαραβέλια, ο οποίος έχει ασχοληθεί με την ιστορία της ελληνικής γραφής.
Ο Κτιστόπουλος είχε πολύχρονη αλληλογραφία με τον Βέντρις και με μια άλλη σημαντική ερευνήτρια, την Κόμπερ, και ήταν από τους πρώτους, αν όχι ο πρώτος, που πίστεψε ότι η εξαντλητική στατιστική ανάλυση των διαθέσιμων πινακίδων θα μπορούσε να οδηγήσει σε σωστά συμπεράσματα. Έτσι ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη θέση που είχε κάθε συλλαβόγραμμα μέσα στις λέξεις της γραμμικής Β και ίσως είναι ο πρώτος που αντιστοίχισε το σύμβολο «διπλούς πέλεκυς» με το φωνήεν α [4]. Η συνεισφορά του έχει αποτυπωθεί σε άρθρα και βιβλία, όπως τα: “Contribution to the problem of the Minoan script” (1945), “L’ énigme minoenne” (1949), “Preliminary remarks on the inscriptions of Pylos” (1951), “Recherches sur les mots minoens” (1952), “Statistical data on Minoan words” (1953), «Περί την ανάγνωσιν της μινωϊκής γραφής» (1955), “Relations entre linéaire A et linéaire B” (1958) [3,4].
Την άνοιξη του 1956, μετά την αποκρυπτογράφηση της γραμμικής Β από τον Βέντρις, έγινε το πρώτο διεθνές συμπόσιο Μυκηνολόγων στο Ζιφ, λίγο έξω από το Παρίσι. Συμμετείχαν συνολικά 19 επιστήμονες. Οι μόνοι που δεν είχαν πανεπιστημιακό τίτλο συναφή με το θέμα ήταν ο Βέντρις και ο Κτιστόπουλος. Από το συμπόσιο αυτό είναι η φωτογραφία που ακολουθεί [2].
Είναι ακόμη αξιοσημείωτο το ότι πολλοί ξένοι ερευνητές, στην αλληλογραφία τους με τον Κτιστόπουλο, τον προσφωνούσαν «Κύριε καθηγητά», θεωρώντας αυτονόητο ότι είχε πανεπιστημιακό τίτλο. Και ίσως είναι ακόμη πιο αξιοσημείωτο το ότι κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα της Κύπρου χρησιμοποίησε αυτές τις διεθνείς γνωριμίες του για να προωθήσει τις ελληνικές θέσεις.
Η συνεισφορά του στην αρχαιολογική έρευνα τεκμηριώνεται και από το ότι διετέλεσε μέλος της εκδοτικής επιτροπής του περιοδικού KADMOS, αντεπιστέλλον μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, καθώς και μέλος του ΔΣ της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών, το καταστατικό της οποίας αναδιαμόρφωσε, προσφέροντας τις νομικές του γνώσεις.
Υπάρχουν κάποιοι σπουδαίοι πνευματικοί άνθρωποι, που προσέφεραν σε πολλούς τομείς, χωρίς να αφοσιωθούν απόλυτα σε κανέναν. Για τον λόγο αυτό είναι μάλλον άγνωστοι στο ευρύ κοινό, αν και το συνολικό έργο τους είναι αξιομνημόνευτο. Ένας από αυτούς είναι ο Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος.
Ο Κτιστόπουλος γεννήθηκε στο Αιτωλικό το 1891. Υπηρέτησε ως οικονομικός αξιωματικός στο Πολεμικό Ναυτικό και το Λιμενικό Σώμα από το 1910 ως το 1926. Μάλιστα το 1916 συμμετείχε στο Κίνημα της Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη. Παράλληλα φοίτησε στη Νομική Σχολή Αθηνών, από όπου πήρε πτυχίο το 1923. Από το 1926 ως το 1928 ήταν γραμματέας του Προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη. Από το 1928 ως το 1953 εργάσθηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος. Μνημονεύεται μάλιστα μέχρι σήμερα ως ο οργανωτής του ταμείου συντάξεως και υγείας των υπαλλήλων της Τράπεζας, του υγιέστερου συνταξιοδοτικού ταμείου της χώρας. Είναι ακόμη αξιοσημείωτο ότι κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής δεν αποδέχθηκε προαγωγή, επειδή η χώρα ήταν υπόδουλη. Παράλληλα ήταν για πολλά χρόνια μόνιμος συνεργάτης του «Οικονομικού Ταχυδρόμου». Πέθανε στην Αθήνα, στις 7 Οκτωβρίου του 1977 [1].
Ως άνθρωπος των γραμμάτων, ο Κτιστόπουλος είναι γνωστός κυρίως για τη συνεισφορά του στην αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β, με την οποία αποδείχθηκε ότι η γλώσσα που αποτυπωνόταν ήταν μια πρώιμη ελληνική διάλεκτος. Είναι μάλιστα ενδιαφέρον το ότι ο Έβανς, που έκανε τις ανασκαφές στην Κνωσσό και ταξινόμησε τις γραφές στις πινακίδες που βρήκε σε Γραμμική Α και Β, ήταν κατηγορηματικά αντίθετος με την άποψη αυτή. Αλλά και ο Βέντρις, που πέτυχε τελικά την αποκρυπτογράφηση, είχε αρχικά την εντύπωση ότι η γλώσσα ήταν συγγενής με την ετρουσκική. Παρεμπιπτόντως, και μόνο με το ότι μπόρεσε να ξεπεράσει τις προκαταλήψεις του, ο Βέντρις αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα για κάθε ερευνητή.
Πολύ ενδιαφέρουσα και ευπρόσιτη πηγή για το πώς επιτεύχθηκε η αποκρυπτογράφηση, είναι το βιβλίο του Ρόμπινσον «Ο άνθρωπος που αποκρυπτογράφησε τη γραμμική Β» [2]. Ο Κτιστόπουλος είναι ο μόνος Έλληνας ερευνητής που κατονομάζεται σε αυτό. Επιπλέον, η ελληνική έκδοση του βιβλίου περιλαμβάνει εκτεταμένο παράρτημα για τον Κτιστόπουλο [3], γραμμένο από τον Δρα νομικό Χ. Μαραβέλια, ο οποίος έχει ασχοληθεί με την ιστορία της ελληνικής γραφής.
Ο Κτιστόπουλος είχε πολύχρονη αλληλογραφία με τον Βέντρις και με μια άλλη σημαντική ερευνήτρια, την Κόμπερ, και ήταν από τους πρώτους, αν όχι ο πρώτος, που πίστεψε ότι η εξαντλητική στατιστική ανάλυση των διαθέσιμων πινακίδων θα μπορούσε να οδηγήσει σε σωστά συμπεράσματα. Έτσι ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη θέση που είχε κάθε συλλαβόγραμμα μέσα στις λέξεις της γραμμικής Β και ίσως είναι ο πρώτος που αντιστοίχισε το σύμβολο «διπλούς πέλεκυς» με το φωνήεν α [4]. Η συνεισφορά του έχει αποτυπωθεί σε άρθρα και βιβλία, όπως τα: “Contribution to the problem of the Minoan script” (1945), “L’ énigme minoenne” (1949), “Preliminary remarks on the inscriptions of Pylos” (1951), “Recherches sur les mots minoens” (1952), “Statistical data on Minoan words” (1953), «Περί την ανάγνωσιν της μινωϊκής γραφής» (1955), “Relations entre linéaire A et linéaire B” (1958) [3,4].
Την άνοιξη του 1956, μετά την αποκρυπτογράφηση της γραμμικής Β από τον Βέντρις, έγινε το πρώτο διεθνές συμπόσιο Μυκηνολόγων στο Ζιφ, λίγο έξω από το Παρίσι. Συμμετείχαν συνολικά 19 επιστήμονες. Οι μόνοι που δεν είχαν πανεπιστημιακό τίτλο συναφή με το θέμα ήταν ο Βέντρις και ο Κτιστόπουλος. Από το συμπόσιο αυτό είναι η φωτογραφία που ακολουθεί [2].
Είναι ακόμη αξιοσημείωτο το ότι πολλοί ξένοι ερευνητές, στην αλληλογραφία τους με τον Κτιστόπουλο, τον προσφωνούσαν «Κύριε καθηγητά», θεωρώντας αυτονόητο ότι είχε πανεπιστημιακό τίτλο. Και ίσως είναι ακόμη πιο αξιοσημείωτο το ότι κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα της Κύπρου χρησιμοποίησε αυτές τις διεθνείς γνωριμίες του για να προωθήσει τις ελληνικές θέσεις.
Η συνεισφορά του στην αρχαιολογική έρευνα τεκμηριώνεται και από το ότι διετέλεσε μέλος της εκδοτικής επιτροπής του περιοδικού KADMOS, αντεπιστέλλον μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, καθώς και μέλος του ΔΣ της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών, το καταστατικό της οποίας αναδιαμόρφωσε, προσφέροντας τις νομικές του γνώσεις.
Φωτογρ. 1. Συμμετέχοντες στο πρώτο διεθνές συμπόσιο Μυκηνολόγων στο Ζιφ. Πηγή: [2]
Στο
έργο του Κτιστόπουλου συγκαταλέγονται ένα θεατρικό έργο και 50 περίπου
ποιήματα, πολύ ανθρώπινα και καλογραμμένα. Δεν τα εξέδωσε ο ίδιος, αλλά έγιναν
ευρύτερα γνωστά χάρις στην παρουσίασή τους από τον συντοπίτη του δημοσιογράφο
Σπύρο Κοτσάφτη, εκδότη της εφημερίδας «Νέα του Αιτωλικού». Χαρακτηριστικό είναι
το ακόλουθο ποίημα, που αναφέρεται στον πόλεμο που έκαναν οι Αγγλογάλλοι, στις
αρχές του 20ου αιώνα, για τον έλεγχο των πετρελαίων της Μέσης
Ανατολής. Θα μπορούσε κάλλιστα να αναφέρεται και σε σύγχρονα γεγονότα:
Επιτύμβιον
Έφηβοι Αγγλογάλλοι
που υπερασπιστήκατε
τα ιερά βαλάντια
μεσ’ στης φωτιάς την κόλαση
και του θανάτου.
Μαμμωνάς σας άρπαξεν
απ’ το φως, απ’ την άμιλλα
στα έργα της ειρήνης·
και στον Μολώχ σας έριξαν
των μερισμάτων.
Είν’ ένδοξος ο πόλεμος
υπέρ των πετρελαίων·
γι’ αυτό και οι κυβερνήτες
θα σας γράψουν σε στήλην
επιτυμβίαν:
«Όταν κανείς πεθαίνει
για ευγενή προκοίλια
λαμβάνει μέγαν έπαινον
απ’ όλους τους δημίους
της νεολαίας».
Μια λιγότερο γνωστή αγάπη του Κωνσταντίνου Κτιστόπουλου ήταν τα μαθηματικά. Οι μαθηματικές του γνώσεις τον βοήθησαν οπωσδήποτε στην ανάλυση της γραμμικής Β. Όμως ασχολήθηκε και με αμιγώς μαθηματικά προβλήματα, ιδίως με τη θεωρία των αριθμών. Όπως προκύπτει από κάποιες επιστολές του που διασώθηκαν, πριν από τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο αντάλλασσε απόψεις με τον Νείλο Σακελλαρίου, καθηγητή του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών και της ΑΣΟΕΕ, και με τον Φ. Βασιλείου, υφηγητή του τμήματος Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ μετά τον πόλεμο με τον A. Ferrier, διευθυντή του Collège Cusset της Γαλλίας, ο οποίος το 1947 είχε γράψει βιβλίο για τους πρώτους αριθμούς.
Ο Κτιστόπουλος πρότεινε μια μέθοδο για την εύρεση παραγόντων μεγάλων σύνθετων αριθμών, χρησιμοποιώντας τριγωνικούς αριθμούς, οι οποίοι ορίζονται από τη σχέση:
Tn = 1+2+3+⋯+n = n(n+1)/ 2
Λέγονται έτσι, διότι μπορούμε να τους αναπαραστήσουμε με ισόπλευρα τρίγωνα.
Ο Κτιστόπουλος στην επιστολή του προς τον Ferrier (εικόνα 1) δίνει δύο απλές σχέσεις υπολογισμού των παραγόντων α και β ενός μεγάλου σύνθετου αριθμού Α, με βάση δύο τριγωνικούς αριθμούς ΤΝ και Τν, των οποίων η διαφορά ισούται με τον Α. Παραθέτει κατόπιν ορισμένες εφαρμογές, για παράδειγμα υπολογίζει ότι ο αριθμός 2.617.163.299 αναλύεται στους 35.999 και 72.701. Ο Ferrier απαντά (εικόνα 2) ότι βρίσκει ενδιαφέρουσα την προσέγγιση του Κτιστόπουλου, αν και θεωρεί την πρακτική χρησιμότητά της περιορισμένη. Αυτό άλλωστε το αποδεχόταν και ο Κτιστόπουλος, ο οποίος διατύπωσε κάποιες σκέψεις για τη δυνατότητα βελτίωσης της μεθόδου που πρότεινε. Μάλλον όμως δεν ασχολήθηκε περισσότερο με το θέμα αυτό, καθώς τον απορρόφησε τα επόμενα χρόνια η προσπάθεια αποκρυπτογράφησης της γραμμικής Β.
Επιτύμβιον
Έφηβοι Αγγλογάλλοι
που υπερασπιστήκατε
τα ιερά βαλάντια
μεσ’ στης φωτιάς την κόλαση
και του θανάτου.
Μαμμωνάς σας άρπαξεν
απ’ το φως, απ’ την άμιλλα
στα έργα της ειρήνης·
και στον Μολώχ σας έριξαν
των μερισμάτων.
Είν’ ένδοξος ο πόλεμος
υπέρ των πετρελαίων·
γι’ αυτό και οι κυβερνήτες
θα σας γράψουν σε στήλην
επιτυμβίαν:
«Όταν κανείς πεθαίνει
για ευγενή προκοίλια
λαμβάνει μέγαν έπαινον
απ’ όλους τους δημίους
της νεολαίας».
Μια λιγότερο γνωστή αγάπη του Κωνσταντίνου Κτιστόπουλου ήταν τα μαθηματικά. Οι μαθηματικές του γνώσεις τον βοήθησαν οπωσδήποτε στην ανάλυση της γραμμικής Β. Όμως ασχολήθηκε και με αμιγώς μαθηματικά προβλήματα, ιδίως με τη θεωρία των αριθμών. Όπως προκύπτει από κάποιες επιστολές του που διασώθηκαν, πριν από τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο αντάλλασσε απόψεις με τον Νείλο Σακελλαρίου, καθηγητή του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών και της ΑΣΟΕΕ, και με τον Φ. Βασιλείου, υφηγητή του τμήματος Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ μετά τον πόλεμο με τον A. Ferrier, διευθυντή του Collège Cusset της Γαλλίας, ο οποίος το 1947 είχε γράψει βιβλίο για τους πρώτους αριθμούς.
Ο Κτιστόπουλος πρότεινε μια μέθοδο για την εύρεση παραγόντων μεγάλων σύνθετων αριθμών, χρησιμοποιώντας τριγωνικούς αριθμούς, οι οποίοι ορίζονται από τη σχέση:
Tn = 1+2+3+⋯+n = n(n+1)/ 2
Λέγονται έτσι, διότι μπορούμε να τους αναπαραστήσουμε με ισόπλευρα τρίγωνα.
Ο Κτιστόπουλος στην επιστολή του προς τον Ferrier (εικόνα 1) δίνει δύο απλές σχέσεις υπολογισμού των παραγόντων α και β ενός μεγάλου σύνθετου αριθμού Α, με βάση δύο τριγωνικούς αριθμούς ΤΝ και Τν, των οποίων η διαφορά ισούται με τον Α. Παραθέτει κατόπιν ορισμένες εφαρμογές, για παράδειγμα υπολογίζει ότι ο αριθμός 2.617.163.299 αναλύεται στους 35.999 και 72.701. Ο Ferrier απαντά (εικόνα 2) ότι βρίσκει ενδιαφέρουσα την προσέγγιση του Κτιστόπουλου, αν και θεωρεί την πρακτική χρησιμότητά της περιορισμένη. Αυτό άλλωστε το αποδεχόταν και ο Κτιστόπουλος, ο οποίος διατύπωσε κάποιες σκέψεις για τη δυνατότητα βελτίωσης της μεθόδου που πρότεινε. Μάλλον όμως δεν ασχολήθηκε περισσότερο με το θέμα αυτό, καθώς τον απορρόφησε τα επόμενα χρόνια η προσπάθεια αποκρυπτογράφησης της γραμμικής Β.
Εικόνα
1. Επιστολή Κτιστόπουλου προς Ferrier, 25 Σεπτεμβρίου
1949
Εικόνα
2. Απάντηση του A. Ferrier στον Κτιστόπουλο, 2 Οκτωβρίου 1949
Το
πνευματικό έργο του Κτιστόπουλου περιλαμβάνει και μεταφράσεις των βιβλίων
«Ιστορία του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου» του W.
Churchill, «Μεγάλοι Μύστες», του Schuré και «Σοσιαλισμός και Κοινωνία» του MacDonald (εικόνα 3).
Ενδεικτικές της πνευματικής του δραστηριότητας είναι και κάποιες επιστολές του στο περιοδικό «Νέα Εστία». Για παράδειγμα, σε μία από αυτές [6], γραμμένη το 1965, δηλαδή όταν ήταν 74 χρονών, αναφέρει ότι αποκρυπτογράφησε κάποια κρυπτογραφημένα κείμενα της Φιλικής Εταιρείας, κατά παράκληση του εφόρου του μουσείου της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας. Σε άλλη επιστολή, γραμμένη το 1967 [7], υποστηρίζει πειστικά ότι δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιούμε τον όρο «διαστημικός», αλλά «διαστηματικός».
Ο Κτιστόπουλος ήταν φίλος με πολλούς πνευματικούς ανθρώπους, όπως με τον Εμπειρίκο και τους συμπατριώτες του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο και Μαλακάση. Μάλιστα ο Παναγιωτόπουλος, 16 μήνες μετά τον θάνατο του Κτιστόπουλου, έγραψε γι’ αυτόν ένα πολύ ωραίο κείμενο, στο περιοδικό «Ευθύνη» [8].
Ενδεικτικές της πνευματικής του δραστηριότητας είναι και κάποιες επιστολές του στο περιοδικό «Νέα Εστία». Για παράδειγμα, σε μία από αυτές [6], γραμμένη το 1965, δηλαδή όταν ήταν 74 χρονών, αναφέρει ότι αποκρυπτογράφησε κάποια κρυπτογραφημένα κείμενα της Φιλικής Εταιρείας, κατά παράκληση του εφόρου του μουσείου της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας. Σε άλλη επιστολή, γραμμένη το 1967 [7], υποστηρίζει πειστικά ότι δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιούμε τον όρο «διαστημικός», αλλά «διαστηματικός».
Ο Κτιστόπουλος ήταν φίλος με πολλούς πνευματικούς ανθρώπους, όπως με τον Εμπειρίκο και τους συμπατριώτες του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο και Μαλακάση. Μάλιστα ο Παναγιωτόπουλος, 16 μήνες μετά τον θάνατο του Κτιστόπουλου, έγραψε γι’ αυτόν ένα πολύ ωραίο κείμενο, στο περιοδικό «Ευθύνη» [8].
Εικόνα
3. Εξώφυλλο του βιβλίου «Σοσιαλισμός και κοινωνία», Εκδόσεις Ελευθερουδάκη.
Πηγή: [5]
Εικόνα
4. Οδύσσεια, Εκδόσεις Λειψίας, 1810
Εικόνα
5. Ιερά Σύνοψις, τυπωμένη στη Βενετία το 1865
Δεν
είναι περίεργο το ότι ο Κτιστόπουλος αγαπούσε με πάθος τα βιβλία. Είχε μάλιστα
συγκεντρώσει και κάποιες παλιές εκδόσεις, όπως η Οδύσσεια από τις εκδόσεις
Λειψίας του 1810 (εικόνα 4) και η Ιερά Σύνοψις του 1865 «εκ της Ελληνικής
Τυπογραφίας του ΦΟΙΝΙΚΟΣ» της Βενετίας (εικόνα 5). Παρεμπιπτόντως, ο
Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος ήταν βαθιά θρήσκος αλλά καθόλου θρησκόληπτος, όπως
μαρτυρούν όσοι τον γνώρισαν. Ο γιος του Δημήτριος δώρισε στο Πανεπιστήμιο
Κρήτης τα βιβλία και το αρχείο του, που αφορούσαν στη γραμμική Β. Σύμφωνα με
την ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου [9], η Συλλογή K. Kτιστόπουλου περιλαμβάνει
«Περί τους 600 τόμους με έμφαση στην ελληνική προϊστορία και ιδιαίτερα τη
μυκηναϊκή γραφή».
Κάποια βιβλία δώρισε ο Δημήτρης Κτιστόπουλος και στο Πανεπιστήμιό μας, μέσω του αείμνηστου δασκάλου μας Χρίστου Τσολάκη.
Ο Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος αποτελεί κατά τη γνώμη μου πρότυπο ανθρώπου και επιστήμονα, με τη φιλομάθειά του, το ευρύ πνεύμα του, την ποικιλία του πνευματικού του έργου, την φιλοπατρία του, την εργατικότητά του, την ευγένειά του, την διάθεση για προσφορά όπου και αν εργάσθηκε, με ό,τι κι’ αν καταπιάστηκε. Μας δίνει ένα παράδειγμα που τόσο χρειαζόμαστε, για το πώς μπορούμε να βγούμε από τη σημερινή κρίση.
Ευχαριστίες
Ευχαριστώ τους κυρίους Σπ. Κοτσάφτη και Χ. Μαραβέλια, καθώς και την κυρία Στ. Βασιλείου, για τις πληροφορίες που μου έδωσαν.
Βιβλιογραφία
Κάποια βιβλία δώρισε ο Δημήτρης Κτιστόπουλος και στο Πανεπιστήμιό μας, μέσω του αείμνηστου δασκάλου μας Χρίστου Τσολάκη.
Ο Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος αποτελεί κατά τη γνώμη μου πρότυπο ανθρώπου και επιστήμονα, με τη φιλομάθειά του, το ευρύ πνεύμα του, την ποικιλία του πνευματικού του έργου, την φιλοπατρία του, την εργατικότητά του, την ευγένειά του, την διάθεση για προσφορά όπου και αν εργάσθηκε, με ό,τι κι’ αν καταπιάστηκε. Μας δίνει ένα παράδειγμα που τόσο χρειαζόμαστε, για το πώς μπορούμε να βγούμε από τη σημερινή κρίση.
Ευχαριστίες
Ευχαριστώ τους κυρίους Σπ. Κοτσάφτη και Χ. Μαραβέλια, καθώς και την κυρία Στ. Βασιλείου, για τις πληροφορίες που μου έδωσαν.
Βιβλιογραφία
- http://el.wikipedia.org/wiki/Κωνσταντίνος_Κτιστόπουλος#.CE.A0.CE.B7.CE.B3.CE.AD.CF.82_2
- Robinson A. «Ο άνθρωπος που αποκρυπτογράφησε τη γραμμική Β», Εκδόσεις
Πατάκη, 2003.
- Μαραβέλιας
Χ. «Μάικλ Βέντρις και Κ.Δ. Κτιστόπουλος», Παράρτημα στο «Ο άνθρωπος που αποκρυπτογράφησε
τη γραμμική Β», σελ. 196-209, Εκδόσεις Πατάκη, 2003
- Brice W.C. “Konstantinos Demetrios Ktistopoulos
1891-1977”, KADMOS, 1978
- http://alfeiosbooks.com
- Κτιστόπουλος
Κ.Δ. «Κρυπτογραφικά έγγραφα του αγώνος» Νέα Εστία, Τεύχος 900, σελ. 55, 1965. http://www.ekebi.gr/magazines/ShowImage.asp?file=104900&code=4555
- Κτιστόπουλος
Κ.Δ. «Διαστημικός;» Νέα Εστία, Τεύχος 958, σελ. 759, 1967 http://www.ekebi.gr/magazines/ShowImage.asp?file=109365&code=8280
- Παναγιωτόπουλος
Ι.Μ. «Κ.Δ. Κτιστόπουλος», Περιοδικό «Ευθύνη», τεύχος 86, σελ. 93, 1979
- http://www.lib.uoc.gr/info/absrv/rare/ab/ag/